U bent op zoek naar een goochelaar? Bel 0318-727828 of 06-20285267, of mail naar info@goochelaars-nederland.nl.
Home | Goochelen | Uit de oude goocheldoos | DuivenPAN
DuivenPAN
Het is de wens van veel aankomende goochelaars om zo'n prachtige, liefst zwaar verchroomde, duivenpan te kunnen vertonen en dat was ook al zo in mijn tijd. Het gaat je pas later storen dat het ding meer op een sporttrofee dan op een pan lijkt en dat zo'n deksel dat even hoog is als de "pan" zelf, nergens anders voorkomt dan in de goochelwereld. En welke kok stookt het vuur in de pan in plaats van eronder?De truc is niet altijd zo onlogisch geweest. In de negentiende eeuw gebruikten goochelaars een "eendenpan", die er uitzag als een grote platte steelpan met een deksel waarvan het randje in de pan paste. Plaatje 1 komt uit een catalogus van de beroemde firma Janos Bartl in Hamburg, begin deze eeuw. De beschrijving vertelt hoe de goochelaar twee eieren breekt in de pan. Hij doet het deksel erop en houdt de pan een ogenblik boven het vuur van een kaars of een andere warmtebron. Bij de triomfantelijke opening komen er twee levende eenden uit de pan. Een min of meer logisch verhaal- het op culinaire wijze uitbroeden van eieren. Heel geschikt voor een komische vertoning. Je ziet de pan onder meer op foto's van het trio Le Roy, Talma en Bosco. Bosco, de gebaarde grappenmaker, hanteert het ding.
Als "duivenpan" biedt het apparaat meer mogelijkheden aan de wat elegantere goochelaar. Plaatje 2 komt uit een catalogus van de niet minder beroemde firma Willmann, net als Bartl in Hamburg gevestigd. De twee zouden later trouwens fuseren. De catalogus is uit 1913. Ook in deze beschrijving breekt de goochelaar twee eieren in de pan, maar hij voegt er ook wat brandbaar materiaal aan toe en laat als het ware de vlam in de pan slaan. Logisch dat hij er snel het deksel opzet. Uit deze kleinere pan komen dan twee duiven, al dan niet met de verdwenen geleende ringen aan lintjes om hun nekken.
Het streven was kennelijk om het apparaat een minder prozaïsch uiterlijk te geven, zie de advertentie van de Amerikaanse firma Abbott uit de jaren dertig (plaatje 3). Het is nog een echte pan, maar het deksel is wat eleganter gemaakt, waarbij handig wat ruimte is gewonnen voor de duiven. Toen Henk Vermeyden in 1941 in de "Triks Wonderserie 1" een duivenpan aanbood, plaatste hij daarbij het zelfde plaatje, dat hij kennelijk uit de Abbottcatalogus had gepikt, na het logo te hebben weggelakt. Zijn pan leek evenwel niet op de afgebeelde. Het was dat zwaar verchroomde ding op een voetje dat we zo goed kennen, met het malle hoge deksel dat over de pan heenviel. Sindsdien is het model bij mijn weten zelden gewijzigd. Het apparaat werd nogal eens van aluminium gemaakt, wat goedkoper was. Het voetje werd soms weggelaten en sommige fabrikanten verkochten pannen met twee of meer inzetten, die in elkaar pasten, waardoor het deksel meermalen van een lading kon worden voorzien. Maar de logica van de betoverde keuken was voorgoed verdwenen.
Hazenpan
Een naar mijn smaak veel mooiere voorloper, die je nog af en toe ziet, is de oude hazenpan. Plaatje 4 komt uit professor Hoffmann's befaamde "Modern magic" uit 1876. Het is in veel latere boeken overgenomen. Plaatje 5 laat zien hoe het apparaat werkt. De goochelaar leent een hoge hoed (dat kon toen nog) en verklaart dat hij die als fornuis gaat gebruiken. Daarbij zet hij de pan even in de hoed en laat de "buitenpan" d achter. Het kleine pannetje b zit in de grote pan. De goochelaar gooit de ingrediënten voor het bereiden van hazepeper in de pan. Die komen dus in het kleine pannetje b terecht. Hij zet het deksel op de pan en gooit een brandende zakdoek of stuk papier in de hoge hoed. Hilariteit. De kunstenaar zet de pan in de hoed, in werkelijkheid in "buitenpan" d, en smoort daarmee de vlammen. Hij tilt de pan weer uit de hoed, samen met de "buitenpan", opent het deksel en produceert een klein konijntje dat rustig in ruimte c had gezeten. De ingrediënten in pannetje b werden met het deksel meegenomen. Tot slot geeft hij de hoge hoed onbeschadigd terug.Paul Daniëls deed de fraaie en logische truc, tijdens één van zijn vele televisieshows, in 19e eeuwse stijl. Maar het moet ook mogelijk zijn om het apparaat in een hedendaagse versie te vertonen, in Braakhekke-stijl zal ik maar zeggen. Want koken is in.
Kees Schoonenberg
Dit artikel is gepubliceerd op vrijdag 11 april 2014 om 07.46 uur en komt uit de Informagie (jaargang 7, nummer 6, juli/augustus 1996), het Nederlandse vakblad voor de goochelkunst. Het artikel is met toestemming van de eindredacteur geplaatst op deze website.
